جایگاه امام مجتبی (علیه السلام) در قرآن
«حَسَن» آینه حُسن خداوندی و تصویر زیبایی خداوند است که در صورت خاکی نقش بسته است.
بسم الله الرحمن الرحیم
مسلمانان در بیان هیچ موضوعی مانند فضایل اهل بیت (علیهم السلام) و مقام برجسته علمی و معنوی آنان و برخورداری آنها از مجموعه کمالاتی که خدا اراده فرمود بشریت بدانها آراسته شود، تا این پایه همسو و هماهنگ نبوده‌اند.
این یکدلی و اتفاق‌نظر به بخشی از اصول و مبانی از جمله: بیان صریح قرآن در مورد جایگاه ویژه اهل بیت (علیهم السلام) برمی‌گردد. قرآن کریم به صراحت، اهل بیت را از هر گونه پلیدی پیراسته و آنان را همان نزدیکان نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) تلقی کرده که دوستی و محبت آنان پاداش رسالتی است که خدای متعال به بشریت ارزانی داشته و نیک خصالانی‌اند که خالصانه از خدا فرمان بردند و از عذاب او هراسیدند و به ترس و بیم خدا در دل، آراسته شدند و خدا نیز بهشت جاودان و رهایی از عذاب خویش را برای آنان ضمانت فرمود.
امام حسن مجتبی (علیه السلام) بی‌تردید از شمار اهل بیتی است که از پلیدی، پاک و پیراسته‌اند. آن بزرگوار به فرموده آیه مباهله که در ماجرای مباهله رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با مسیحیان نجران نازل شد فرزند رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به شمار می‌آید و قرآن کریم یاد این حادثه تاریخی را در آیه 61 سوره مبارکه آل عمران جاودانه ساخت.
«فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَهُ اللّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ»؛ هرگاه پس از علم و دانشی که به تو رسیده کسانی با تو به دشمنی و ستیز برخیزند به آنها بگو: بیایید ما و شما، فرزندان و زنان و نفوس خویش را فرا خوانده و سپس یکدیگر را نفرین نموده و لعنت خدا را نثار دروغگویان کنیم.
ارباب حدیث به طرق گوناگون روایت کرده‌اند که شأن نزول این آیه شریف در مورد اهل بیت (علیهم السلام) که عبارتند از: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) و علی بن ابی طالب، فاطمه الزهرا، حسن و حسین (علیهم السلام) نازل شده و منظور از کلمه «أبناء» در این آیه بی‌تردید امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) است.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این رخداد تاریخی تصریح کرده جمعی که همراه به اتفاق آنها مباهله انجام داد برترین انسان‌های روی زمین و گرامی‌ترین آنها در پیشگاه خدایند. به همین دلیل پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) همراه با آنان به مباهله پرداخت و کشیش بحران نیز به این واقعیت اذعان نموده و گفت: «من امروز با چهره‌هایی روبه‌رو هستم که اگر از خدا درخواست کنند کوهی را از جا برکند، این کار را عملی خواهد ساخت.»
این ماجرا نیز همانند آیه شریف بر مقام والا و جایگاه بلند و فضیلت و برتری آنان دلالت دارد و در پیشگاه خدا و رسول او محبوب‌ترین آفریدگان به شمار آمده و هیچ یک از جهانیان در فضیلت و مقام و منزلت، به پایه آنان نمی‌رسند.
قرآن کریم در مورد عصمت کسی غیر از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) جز اهل بیت آن بزرگوار که خداوند اراده فرمود آنان را از هر گونه پلیدی پیراسته گرداند، به صراحت سخن نگفته است. هر چند مسلمانان در خصوص داخل بودن همسران پیامبر در معنا و مفهوم اهل بیت، به اختلاف پرداخته‌اند ولی در اینکه امام علی و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) در مقصود این آیه مبارکه داخل‌اند، هیچ گونه اختلافی ندارند.
از اینجا می‌توانیم به راز نهان وجوب دوستی و محبت اهل بیت (علیهم السلام) و پای‌بند به خط و مشی آنان پی ببریم و به گفته صریح قرآن دوستی و محبت آنها را بر دیگران ترجیح می‌دهیم؛ زیرا عصمت اهل بیت (علیهم السلام) به هنگام وجود جریان‌های گوناگون و خواسته‌های مختلف، بهترین دلیل بر این است که نجات و رهایی، در پیروی از این گرانمایگان است. کسانی که خداوند آنان را از پلیدی پیراسته، مردم را به ساحل نجات رهنمون می‌شوند و پیروانشان، از غرق شدن و هلاکت رهایی خواهند یافت.
ابن عباس از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت کرده وقتی آیه «الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی»(1) نازل شد برخی مسلمانان، مقصود آیه شریف را از نزدیکانی که اطاعتشان بر مسلمانان واجب بود، از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جویا شدند، حضرت در پاسخ فرمود: منظور آیه از نزدیکان، علی و فاطمه و فرزندان آنان حسن و حسین‌اند.
قرآن کریم در سوره مبارک دهر در بیان عظمت اهل بیت و اخلاصی که اطاعت و عباداتشان مقرون بدان بوده، به تشریح علل و اسباب این برتری و فضیلت پرداخته و می‌فرماید:
«إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُورًا، إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا، فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَسُرُورًا، وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّهً وَحَرِیرًا»(2)؛ ما شما را به خاطر خدا اطعام می‌کنیم و خواستار هیچ گونه پاداشی از شما نیستیم ما از پروردگار خویش در آن روز عبوس و سخت، بیمناکیم، خداوند آنان را از شر آن روز نگاه می‌دارد و آنها را در حالی که شاد و مسرورند، پذیرا می‌شود و در برابر صبر و بردباری، بهشت و لباس‌های حریر بهشتی بدانها ارزانی می‌دارد.
بنا به نقل بیشتر مفسران و محدثان، این سوره مبارک پس از بیمار شدن حسن و حسین (علیهم السلام) در حق اهل بیت نازل شد که امام علی (علیه السلام) نذر کرد به شکرانه بهبودی آن دو بزرگوار سه روز روزه بگیرد. از این رو اعضای خانواده پس از بهبودی فرزندان، به نحو بایسته‌ای به نذر خود وفا کردند، وفایی برخوردار از برجسته‌ترین انواع ایثار و از خودگذشتگی که در حقشان این آیات نازل شد:
«إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً، عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً، یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطیراً»(3)
به یقین، نیکان از جامی خواهند نوشید که با عطر دلپذیری آمیخته است از چشمه‌ای که بندگان خاص خدا از آن می‌نوشند و از هر جا بخواهند آن را.
پینوشت:
1. سوره شوری، آیه 23
2. سوره انسان، آیات 9 الی 12
3. سوره انسان، آیات 5 الی 7
